آیا تبلت، تلفن‌های هوشمند و ابزارهای الکترونیکی جدید بچه‌های نسل جدید را باهوش‌تر می‌کنند؟
آیا تبلت، تلفن‌های هوشمند و ابزارهای الکترونیکی جدید بچه‌های نسل جدید را باهوش‌تر می‌کنند؟
پیش از این تحقیقات زیادی از عوارض جانبی تماشای تلویزیون و ویدئو بر کودکان بسیار کوچک گفته بودند ولی در حال حاضر با توجه به میزان بالای استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند، تاثیر آنها در مغز کودکانی که قبل از سن مدرسه قرار دارند، بسیار مورد توجه گرفته است.
عکس: الیاد
در مورد استفاده بچه‌ها از وسایل الکترونیکی بحث‌های متعددی در خانواده‌ها مطرح است. خیلی وقت‌ها می‌شنویم که بسیاری مخالف بکارگیری این ابزارها برای کودکان هستند و برعکس حتما شما هم شنیده‌اید از کسانی که اتفاقا از این قضیه دفاع می‌کنند و برای خردسالان و حتی کودک نوپایشان مثلا تبلت می‌خرند. آنها عموما دو استدلال دارند. یکی اینکه خب همه بچه‌های اطرافیان دارند و ما هم بالطبع باید می‌خریدیم؛ و یا اینکه می‌گویند اصلا چه اشکالی دارد؟ خب این نسل از حالا با این ابزارها آشنا می‌شود. این مقتضای دنیای مدرن امروز است. چرا که نه؟ بچه‌های ما از وقتی خیلی کوچک هستند به این تکنولوژی‌ها عادت می‌کنند و با همین بازی‌های کامپیوتری که فکری هم هستند رشد می‌کنند و خیلی چیزها یاد می‌گیرند. اصلا کسی چه می‌داند؟ چه بسا نسل جدید با این ابزارها باهوش‌تر شود....
اما واقعا آنها که می‌دانند و تحقیق کرده‌اند در این باره چه می‌گویند؟ تلبت‌ها و گوشی های هوشمند چه تاثیری بر ذهن بچه‌های ما دارند؟ و تحقیقات مستدل علمی در این زمینه چه یافته‌هایی داشته‌اند؟ در کل، آیا بکارگیری آنها به عنوان ابزارهای آموزشی مناسب است؟
در دانشگاه بوستون پژوهش‌هایی را در این زمینه انجام داده‌اند و طی آن تاثیر بسیاری از رسانه‌های اینتراکتیو مدرن را بر کودکان سنجیده‌اند. نتایج این تحقیقات به طور خلاصه نشان می‌دهند که استفاده از این ابزارهای الکترونیکی برای جلب توجه کودکان یا پرت کردن حواسشان، می‌تواند بر رشد عاطفی و اجتماعی کودکان تاثیر منفی بگذارد. رشد عاطفی و اجتماعی هم به زبان ساده همان مهارت توانایی برقراری ارتباطات اجتماعی است، همان توانایی فکر کردن و درک مسائل اجتماعی و البته برخورداری از حس همدلی نسبت به دیگران.
اما فقط این نیست. نتایج همین تحقیقات حاکی از آن است که به کارگیری این قبیل صفحات نمایشگر اینتراکتیو در کودکان زیر سه سال می‌تواند در رشد ذهنی آنها برای کسب مهارتهای مورد نیاز برای ریاضی و علوم نیز اختلال ایجاد کند.
شاید بگوییم حالا برای بچه‌ها تبلت نمی‌خریم ولی خب خیلی وقت‌ها می‌شود با همین گوشی‌های تلفن همراه گریه یا هیجان زیاد بچه‌ها را آرام کرد. یعنی این هم مساله ساز است؟
در پاسخ باید گفت بله! متاسفانه حتی در این مورد نیز تحقیقات نشان می‌دهند که در دراز مدت رشد اجتماعی کودکانی که بارها و بارها با مانیتور تلفن‌های همراه گریه‌شان را فراموش کرده‌اند، در معرض خطر قرار خواهد گرفت و از طرف دیگر به نظر می‌رسد چه بسا رشد مکانیزم خود کنترلی نیز در این کودکان با مساله روبرو شود.
پس چه باید کرد؟
پاسخ همانی است که بارها شنیده‌ایم: تعامل انسانی با کودکان در سنین خردسالی بیشترین منفعت را برای آنها داشته و مناسب‌ترین فضا را برای رشد ذهنی، عاطفی و اجتماعی‌شان مهیا می‌کند. مدیر این تیم تحقیقاتی که خود مربی بالینی در رشد رفتاری کودکان در دانشکده پزشکی دانشگاه بوستون است، با تاکید بر این مساله از والدین می‌خواهد که تعاملات خانوادگی خود را افزایش دهند و حداقل ساعتی از روز را بدون تلویزیون و دستگاه‌های الکترونیکی در کنار کودکان و دیگر اعضای خانواده‌شان باشند.
عکس: پرهام
فراموش نکنیم که یادگیری کودکان از تعاملات انسانی (به خصوص در سنین کمتر از ۳۰ ماه) هرگز به پای آموزش در مقابل صفحه تلویزیون و مانتیورها نمی‌رسد. از طرفی، بازی با لگوهای ساختمان سازی بسیار بیشتر از ابزارهای الکترونیکی اینتراکتیو در رشد مهارتهای اولیه ریاضی در بچه‌ها موثرند.
با این وجود، شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند برخی برنامه‌های تلویزیونی مفید و برخی کتاب‌های الکترونیکی و برنامه‌های کاربردی و آموزشی می‌توانند در یادگیری لغات و خواندن و درک مطلب کودکان مفید باشند یا حتی در مواردی به مبتلایان به اوتیسم کمک کنند. اما تاکید بر این است که برای این کار عجله نکنیم! این موضوع فقط در مورد بچه‌هایی صادق است که نزدیک سن مدرسه باشند، آن هم در صورت استفاده محدود.
تالیف و ترجمه: سمیه (مامان رادین)
منابع:
Jenny S. Radesky, Jayna Schumacher, and Barry Zuckerman, “Mobile and Interactive Media Use by Young Children: The Good, the Bad, and the Unknown”, Pediatrics 2015; 135:1 1-3.
در مورد این تحقیق دانشگاه بوستون همچنین می‌توانید مطالبی در این دو مجله بخوانید
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2015-01/bumc-mai013015.php
گفت‌وگو و تبادل نظر[*]
پینگو: 
بچه‌ها مساله موبایل و تبلت و این چیزا الان یکی از دغدغه‌های منه. رادین علاقه خیلی زیادی به این دست ابزار داره و با دیدنشون داد و فریاد می‌کنه حتی اگه دست غریبه‌ها باشه!
گذشته از مضراتی که سیگنال‌های این وسایل دارن و برای بچه‌ها مضرن تحقیقات رو هم نمیشه نادیده گرفت. ولی واقعا نمی‌دونم تا کجا می‌شه مقاومت کرد. الان تو اطرافیانم می‌بینم پدر و مادرهایی که مخالف استفاده بچه‌ها از این ابزارها هستند هم به نوعی با این مشکل دست به گریبانند. خوب از طرفی بچه‌ها همه هم‌سن و سال‌هاشون رو می‌بینن که مثلا تبلت دارن و اصرار می‌کنن که اون‌ها هم داشته باشن و اگه نه، چه بسا این رو یه کمبود حس کنن.
عکس: نیکا
واقعا چاره چیه؟
به نظر من نیازی نیست بچه برا خودش اختصاصی تبلت یا موبایل داشته باشه، حداقل تا سنین بالا‌تر و می‌تونه کنترل شده و با برنامه مشخص و البته با نظارت والدین از این وسایل استفاده کنه. درست مثل دیدن برنامه‌های تلویزیونی و ویدئویی. و حتی این استفاده مشروط باشه مثلا تو بچه‌های مدرسه‌ای به انجام دادن تکالیف مدرسه.
یه طرف دیگه ماجرا رو هم نگفتم که همون دونستن مضرات استفاده از این ابزارهاست. به نظرم، درمورد بچه‌هایی به سن و سال بچه‌های خودمون هم می‌شه جایگزین‌های مناسبی رو پیدا کرد و وقتشون رو پر کرد تا هم بچه‌ها از سر بیکاری و بی‌حوصلگی سراغ این‌ها نرن و هم این ابزارها جذابیتشون رو رو براشون از دست بدن.
شاپرک
من که از صبح تا شب همیشه موبایلم دور از دسترس آناهیده فقط گاهی شاید ده دقیقه استفاده کنه که بیشتر یا دوست داره فیلم خودش رو ببینه که به همین خاطر به موبایل می‌گه نی نی و گاهی تماس تصویری وایبر با خاله و عمه. من اصلا موافق تبلت و موبایل و کامپیوتر نیستم. بازی مورد علاقه آناهید نقاشی کشیدنه. کلا هرچیز خوب یا بدی باید کنترل شده باشه حتی بعضی بچه‌ها به کارتون دیدن اعتیاد پیدا می‌کنند
سارا
من مخالف صد در صد نیستم. گاهی اگه باشه حالا اشکالی هم نداره ولی خیلی کنترل شده چون زود از کنترل خارج می‌شه. در مورد استفاده از تبلت و موبایل تو فضای فعلی به نظرم خیلی باید آگاهی بیشتری داده بشه تو جامعه.
عکس: امیر احمد
مثلا همین که دقیقا خیلی‌ها می‌گن خب چه اشکالی داره؟ اتفاقا بچه ما کلی چیز یاد می‌گیره با همین موبایل. یا مثلا من دقیقا از کسانی که خودشون با کار کردن با کامپیوتر همچنان راحت نیستید، شنیدم که می‌گن «خب نسل اینا از حالا خیلی آشنا می‌شه و این باعث می‌شه موفق بشن. الان دنیای کامپیوتره! حالا وضعیت ما خوبه که اصلا خیلی نمی‌دونیم چه خبره؟!»
خب به نظر من یه همچین مطلب‌هایی نشون می‌ده که این یک باور اشتباهه! و اتفاقا به ضرر بچه‌هاست. به‌خصوص تو این جریان هوش اجتماعی که به نظر من خیلی مهمه!
اما از اون طرف من فکر نمی‌کنم باید به کل هم یه مبارزه تمام عیار شروع کرد برای اینکه بچه‌ها دستشون به تلفن و تبلت نخوره! هر چیزی تعادلش. اما این تعادل هر چی به سمت استفاده کمتر باشه بیشتر به نفع بچه هاست.
ما خودمونم گه گاهی از روی موبایل فیلم برای الیاد می‌ذاریم. اما متوسط بگیرم حداکثر می‌شه ۵ دقیقه در روز!
مریم
تجربه شخصی من اینه که اگه موضوع جالبی توش نبینن، خیلی علاقه‌مند بهش نمی‌شن. مثلا عکس فیلم یا بازی،
یعنی همین که اینقدر میخ‌کوب تماشاش می‌شن واقعا برام ترسناکه!
ما تلویزیون توی خونه‌مون کلا خاموشه ولی جایی بریم خیلی سخت نمیگیرم، البته سعی میکنم توجه‌ش رو به جای دیگه پرت کنم.
گوشی و تبلتمون رو دستش می‌گیره ولی کاری باهاش نمی‌کنه نهایت چندبار رمزم رو غلط می‌زنه و پسش می‌ده.
نگار
مانی موزیک خیلی دوست داره، اما برنامه‌های دیگه رو اصلا توجه نمی‌کنه. مگر تبلیغ اون هم یه لحظه اما امان از گوشی!
البته گوشی هم که دست ما ببینه یا می‌گیره پرتش می‌کنه یه جا یا یه دو بار باهاش ور می‌ره دوباره پرتش می‌کنه یا مثلا باهاش مثل تلفن حرف می‌زنه.
شیوا
منم بازی ندارم بعضی وقت‌ها فیلم‌های خودش رو نشونش می‌دم می‌خنده بد نیست. من گوشی دست رادمهر بدم خودش می‌بره می‌ذاره رو میز زیاد باهاش کاری نداره خوشبختانه.
آستیاژ
یه مستند تو این زمینه دیدم که می‌گفت تبلت امواج کمتری نسبت به گوشی موبایل داره پس زود‌تر از گوشی می‌تونه دراختیار بچه‌ها قرار بگیره و این سن از سه سالگی. تا قبل از اون لازم نیست بچه‌ها باهاش اشنا بشن. گوشی هم از سن ۵سالگی می‌تونه دستش بگیره و حالا یه ویدیو ببینه البته اینا یعنی استفاده مداوم و به نظرم تو سن بچه‌های ما یه وقتایی اونم در حد چند دقیقه مشکلی نیست. ولی خب یه جاهایی ممکنه عادت بشه که خودمون متوجه می‌شیم و بهتره دور از دسترس قرارشون بدیم.
همینطور خودمونم نباید زیاد دستمون بگیریم، چون می‌بینه و می‌خواد. درواقع الگوی بچه‌ها ماییم اگه ببینن بیشتر کتاب دستمونه و سرمون تو مطالعه اس همون کارو می‌کنن. ببینن مدام گوشی دستمونه مثلا باز همون کارو می‌کنن. پس الگو ماییم!
عکس: هانا
خب یه چیز دیگه که تو این مقاله اشاره نشد به نظر من اینه که استفاده از این ابزارها هم مفاصل انگشتای دست رو آسیب می‌زنه که حتی تو سنین پایین، درمانش مشکله و علاوه بر اون باعث خستگی چشم می‌شه. من گهگاهی واسه پرنیا کلیپ می‌ذارم روی کامپیوتر، ولی از وقتی یه سری سی دی موزیک واسش خریدم، می‌ذارم رو تلویزیون و به اون سمت کشیده شده. سی دیا صوتیه و شعراش جالبه. می‌تونید از سایت تبیان هم دانلود کنید و بزنید رو فلش یا سی دی.
گوشی هم که همیشه سایلنته و زیاد دستم نمی‌بینه
ناریسا
من هنوز در دسترس نرگس تبلت یا موبایل قرار ندادم! یک کامپیوتر شخصی داره که تحقیقات دبستان رو انجام می‌ده. به نظرم تو این سن نیازی به این وسیله نیست چه برسه به سن بچه‌های زیر دبستان!
بانو
به نظر من موبایل و تبلت خلاقیت بچه رو کور می‌کنه. من خودم وقتی زیاد دستمه می‌بینم کمتر می‌تونم فکرای خلاقانه در هر موردی داشته باشم. یک جوری انگار ذهن کور می‌شه! و وقتی مببینم تو یه مهمونی همه بچه‌ها دستشونه یه گوشه نشستن دارن بازی می‌کنن واقعا اعصابم خورد می‌شه! منم تو گوشی به علی فیلم نشون می‌دم اونم یه فیلم ۵ دقیقه‌ای و یه فیلم دو دقیقه‌ای و می‌دونه که هر بار فقط می‌تونه یکی رو نگاه کنه نه هر دو رو با هم.
ئسرین
من اوایل ناراحت بودم که دست پسرم موبایل می‌دادم و اینکه به نوعی فقط با موبایل یکم یه جا می‌نشست. ولی یک روز تو کلاس تربیت فرزند مطرح کردم موضوع رو. دکتر فرشچی گفتند: قدیم بچه‌ها تیر و کمون بازی می‌کردند، الان موبایل!
زیاد سخت نگیر! از اون موقع یکم خیالم راحت شد. شاید در روز ۳۰ دقیقه و مهمونی‌ها.
سارا
خب ئسرین من اگه بودم، به اون آقای دکتر می‌گفتم قدیم هم تیر و کمون چیز خوبی نبوده اگه دست بچه‌ای بوده و اسباب بازی همه بچه‌ها و همه خانواده‌ها هم نبوده! اون موقع هم خونواده‌های آگاه‌تری بودند که روی اسباب بازی بچه شون حساسیت داشتن. نه؟
لی لی
به نظرمنم این همه سختگیری لازم نیست. چون واقعا بچه‌ها تو این دوره دایم موبایل، تبلت و لپ تاب می‌بینند و طبیعیه کنجکاو بشن. فقط باید استفاده کنترل شده باشه. مثلا ماهان فیلم‌های خودشو دوتا می‌بینه می‌ره. کلا تو روز جمع بزنم ده دقیقه می‌شه که به نظرم طبیعیه. تازه من زیاد، گوشی، دستم نمیگیرم بیدار که باشه اصلا کامپیوتر و لب تاب و این چیزها روشن نمی‌کنم.
فکر نمی‌کنم بشه جلوی این موج الترونیکی رو گرفت. چون اگه تو یه مهمونی واقعا همه بچه‌ها یه گوشی دستشون باشه، طبیعیه که بچه ما هم درگیر می‌شه. البته ما کلا تو فامیل گوشی دست بچه نمی‌دیم.
سارا
بحث هم واقعا حالا به نظر من سر یه ربع در روز فیلم دیدن روی موبایل نیست.
دقیقا نقد به اینه که تو سه سالگی یا پنج سالگی بچه‌ها و یا حتی دیرتر، برسیم به جایی که تو مهمونی و یا جاهای دیگه موبایل یا تبلت رو نتونی از دست بچه بگیری! و به نظرم این تهدید هوش عاطفی و اجتماعی است که کاملا جدیه!
الانه که قابل کنترل‌اند! بعد کارمون سخت می‌شه! در واقع همه این حرفا برای پیشگیری از بعدهاست!
سانتی
من مدتیه گرفتارش شدم. صبا همش کامپیوتر می‌خواد و فیلم. منم خاموشش کردم جلوش روشن نمی‌کنم، ولی معضل بیشتر شده. می‌ره سراغ گوشی. اگه ندیم غش می‌کنه با گریه، گاهی مقاومت میکنم ولی یادش نمی‌ره حالا راهش چیه؟
لیلی
دقیقا سانتی موضوع همینه که تی وی خاموش.... خب این تا الان جور درمیاد، ما از اخبار یا بالاخره همین کلوپ و.... از طریق کامپیوتر و لب تاپ مطلع می‌شیم. حالا خود کامیپوتر می‌شه لب تاپ، بعدش وایبر و گوشی و ... می‌بینی همین گوشی شده معضل... تبلت هم عینه گوشی... کلش رو تعطیل می‌کنی! از همه گروه‌ها هم میای بیرون.. هر کی هم ادت کرد میای اخم و تخم می‌کنی. خب، تو خونه فقط موزیک و مداد رنگی و عروسک. خودتم با دنیای بیرون قطع رابطه.
بعد می‌ری مهمونی، می‌بینی بعله همه تبلت دارن و اونهایی هم که ندارن یقینا تا سن سه چهار سالگی بچه‌های ما دیگه حنما دستشونه.
اگه مهد هم باشن نهایتش یه صبح تا بعد از ظهرند دیگه شش ساعت. بعدش چی؟ اصلا الان دستشون نمی‌دی، فیلم نمی‌ذاری نمی‌بینن، ولی بالاخره که می‌بینند. بالاخره الان نه یه ماه دیگه تو عید، نه تابستون، تا هفت سالگیشون که نمیشه جلوش رو گرفت!
عکس: پارسینا
فقط می‌مونه چطوری مدیریت کرد که جذابیت استفاده دایم رو نداشته باشن. مثلا حتی همون روزی نیم ساعت. یا اینکه چطوری تو مهمونی مدیریت کرد که احساس کمبود و سایر مسایل پیش نیاد. واقعا این معضله.
تو نی نی سایت یک نفر تاپیک زده بود آیا بچم باهوشه؟ با تبلت تو دو سال و نیمگی به پو غذا می‌داد!
سانتی
همین مدیریت هم سخته. مثلا ندیدن فیلم و اینا باعث بشه یواشکی این کار رو بکنن! از اونور هم بدیم، همچین مجذوب می‌شن که نمیشه جدا کرد! من میگم اول باید خودم رعایت کنم البته گوشی و تبلت. وقتی هم با لب تاپ و کامپیوتر کار میکنم باید بدونه اون موقع کار منه.
یک راهکارش هم اینه که من تا حالا بازی تو گوشی نداشتم که بدم دست صبا. سعی میکنم فیلم هم نباشه تا عادت نکنه و هی بخواد فیلم ببینه.
شیوا (رادمهر)
نظر من در مورد استفاده از موبایل و تبلت و... اینه که قطعاً باید محدود باشه و کنترل شده. حتی برای بزرگ‌تر‌ها نه اینکه صد در صد حذف بشه. بلکه باید فرهنگ استفاده از این لوازم رو هم از کودکی آموزش بدیم. یعنی خودمون هم افراطی استفاده نکنیم که بچه ببینه این وابستگی رو و الگو برداری کنه. مثلاً مادری که در حین آشپزی هم با گوشیش ور می‌ره یا سر میز هم با خودش میاره و پدری که زیاد محو بازی می‌شه یا افراطی صحبت می‌کنه، چه پیامی رو به بچه می‌دن؟ حالا با این اوضاع چطور می‌تونن اونو کنترل کن که حریص نشه؟ این کارا بین پدر و مادر و فرزند شکاف ایجاد می‌کنه. الان بیشتر بچه‌ها تنها هستن و پناه می‌برن به این چیزا واسه والدین هم راحت تره دیگه تا اینکه وقت و هزینه بزارن بچه رو توی محیط‌های آموزشی و مفرح و بین همسالانشون بزارن به طور کلی منظورم اینه اولا الگوی صحیحی برای استفاده از این لوازم باشیم دوما اگه دورشون می‌خوایم بکنیم یه جایگزین جذاب براشون در نظر بگیریم و خودمون با نشون دادن بازی و فیلم و غیره بی‌خود تشویق نکنیم که جذب این لوازم بشن. ضرر‌های دیگه از جمله اشعه و امواج هم که جای خود داره!
[*] این مجموعه گفت‌وگوهای مادرانه در سن ۱۸ ماهگی تا دو سالگی بچه‌ها انجام شده است.
