در برابر اعمال خشونت از طرف کودکان (کتک زدن، گاز گرفتن و ...) چه کنیم؟
چه کنیم که کودکمان کسی را گاز نگیرد؟/
همبازی کودکم او را گاز میگیرد؛ چه واکنشی داشته باشم؟
واکنش ایدهآل چیست؟
در واقع واکنش ایدهآل و یکسانی برای همه وجود ندارد. هر پدر و مادری بر اساس برداشتی که از ماجرا دارد و همین طور تاریخچهای که با این جریان دارد، برخورد خاص خودش را خواهد داشت. اما سوال اول این است که اصلا چرا کودک گاز میگیرد؟
مهمترین پاسخ این است که گاز گرفتن کودک راهی است برای بیان خودش. دهان برای بچهها ارگانی است برای کشف دنیای اطراف! در واقع از بدو تولد، کودک در هر مرحلهای بر اساس میزان تواناییای که دارد همه چیز را در دهانش میگذارد. از ۵-۶ ماهگی وقتی که صورتتان را به بچه نزدیک میکنید، میخواهد صورت یا دماغتان را بخورد و گاز بگیرد. عروسک پارچهایاش را بارها و بارها در دهانش میگذارد. اینها همه مراحل و روندی است که بچههابطور طبیعی طی میکنند و در ادامه همین روند ممکن است وقتی کمی بزرگتر میشوند، کودک دیگر یا حتی بزرگترها را گاز بگیرند. به هیچ وجه از این جریان نباید نگران شد و باید دانست که در این سن این عمل اصلا نشانه خشونت بچهها نیست و قصد آنها از این کار آسیب رساندن به دیگری نیست! در این سن این عمل نهایتا میتواند راهی برای بیان کردن احساسات باشد، حتی احساساتی مثل گرسنگی، ترس و... یا خالی کردن آنها. پس خیالتان از این نظر کاملا راحت باشد. اگر کودک شما در این سن و سال گاز میگیرد به معنی این نیست که بچه خشنی است یا از نظر عاطفی دچار مشکل است! در عین حال، با بزرگتر شدن و گذر زمان بچهها یاد میگیرند که سرخوردگیها و احساساتشان را به شکلهای بهتری مدیریت کنند.
از سوی دیگر، گاهی مشکل این است که کودک ما توسط همبازیاش گاز گرفته میشود و حتی گاهی احساس میکنیم این اتفاق به طور تکرارمیشود. در واقع در برابر کودکی که توسط دیگری گاز گرفته شده هم باید آرام بود و نباید او را به صورت یک قربانی دید. اما چه واکنشی باید نشان داد؟
عکس: محمدعرفان
در هر حال چه بچه شما گاز گرفته، چه گاز گرفته شده مهم این است که کاملا آرام باشید، بدانید همه چیز در روند طبیعی رشد بچههاست و از مساله یک درام نسازید! و مهمتر از همه اینکه به هیچ وجه به بچهها برچسبهای بچه خشن، بچه عصبی یا بچه مظلوم و چیزهایی از این قبیل نزنید!
در عین حال باید واکنش اولیه خود را کنترل کنید و بدانید که این واکنش لزوما نباید همیشه سرزنش کردن و تنبیه کردن کودکی باشد که گاز گرفته و از همه مهمتر کارهایی مثل گاز گرفتن متقابل برای نشان دادن به بچه و این قبیل چیزها را نباید انجام داد. در واقع عکسالعملهای غلط به این شکل این احتمال را دارند که حس سرخوردگی را در کودک تقویت کرده و آن را بیشتر برانگیزاند، به جای اینکه این حس را خنثی و مدیریت کند. در عین حال با چنین روشهایی ممکن است اتفاقا به کودک خشونت را آموزش دهیم و یک کنش طبیعی او را در روند رشدش تبدیل به یک امر خشونت آمیز کنیم.
عکس: علی اکبر
در نتیجه در نظر داشته باشید که رفتار آرام همیشه بهترین راه مقابله با خشونت کودکانه است. کودک را تشویق کنید که احساسات خود را از طریق دیگری بیان کند. مثلا به او بگویید
«تو میتونی بگی این رو نمیخوای» یا «میتونی بگی که این کار رو دوست نداری»
یا مثلا «از دست فلانی عصبانی شدی؟ باشه ولی یادت باشه که به هیچ وجه نباید کاری کنی که کسی دردش بیاد!»
اگر احساس کردید که بچه در این زمانها هیجانزده است و کمتر توجه میکند و بیشتر حرکات تندی به این شکل انجام میدهد، حتما تلاش کنید فعالیتهای آرام کننده را در طول روز برای او بیشتر کنید. کارهایی مثل کتاب خواندن، شعر خواندن، نقاشی کشیدن، ماساژ دادن و...
و همچنین مساله بسیار مهم اینکه فراموش نکنید برای یک کودک از همان تولد، بزرگسالان اطرافش مهمترین الگوی رفتاری هستند. پس در نظر داشته باشید در هر شرایطی حتی در حالتی که با اطرافیان خود مشکل دارید یا از نظر روحی در بهترین وضعیت خود نیستید، تا جایی که ممکن است در حضور کودکتان آرام باشید.
در عین حال در نظر داشته باشید که کودک شما که امروز گاز میگیرد، ممکن است فردا توسط بچه دیگری گاز گرفته شود. برای او دردی که از این جراحت میکشد همیشه در رابطه کاملا مستقیم است با روشی که شما با ماجرا برخورد میکنید. آرام باشید و در اولین واکنش برای او توضیح دهید که از طرف دوستش مورد حمله قرار نگرفته است. به او بگویید
«دوستت نمیخواسته کاری کنه که تو دردت بیاد. فقط فکر میکنم خیلی عصبانی بوده و بلد نبوده که عصبانیتش رو طور دیگهای نشون بده!»
بعد برای او توضیح دهید که نباید همیشه اجازه بدهد که بچههای دیگر گازش بگیرند. مثلا با همچین جملهای:
«تو حق نداری کاری کنی که کسی دردش بیاد و هیچ کس دیگه ای هم حق نداره کاری کنه که تو دردت بیاد»!
یعنی در واقع خودتان بدانید و به کودکتان هم یاد بدهید این اصل در هر دو جهتش اعتبار دارد و مهم است.
عکس: پارسینا
چگونه باید ماجرا را در فضای بزرگترها مدیریت کرد؟
ماجرای گاز گرفتن کودکان عموما در فضای بزرگترها هم باید مدیریت شود، چه این اتفاق در حضور شما افتاده باشد و چه در غیاب شما.
اگر کودک شما گاز گرفته شده، مهم است که اهمیت ماجرا را نشان دهید بدون اینکه بزرگترها را متهم کنید یا آنها را به نحوی تحت فشار بگذارید یا به نحوی نشان دهید که مقصرند.
در اولین قدم به پدر یا مادر کودک اطلاع دهید که بچه شما توسط آن بچه گاز گرفته شده است و در واقع به این شکل با آرامش کامل به نحوی او را از ماجرا آگاه کنید تا توجه بیشتری به این مساله داشته باشد. در مرحله بعد اگر این اتفاق در مهد کودک افتاده، در این مورد از مسئولین و مربیان اطلاعات بگیرید که در چه شرایطی این اتفاق افتاده است. مثلا بپرسید بعد از این جریان کودک من خیلی گریه کرد یا شما توانستید زود او را آرام کنید؟ آیا بچهای که کودک من را گاز گرفت کسی است که معمولا همبازی اوست یا نه؟ و آیا کودک من به راحتی با او وارد رابطه و بازی میشود؟ در نظر داشته باشید که اینها به هیچ وجه به این معنی نیست که بخواهید به سرعت از مسئولین مهد یا مادر و پدر کودک دیگر شکایت کنید! اتفاقی که در بین بچهها و در محیط آنها و تحت مسئولیت مربیان مهد اتفاق افتاده باید در همان فضا حل و فصل شود.
برعکس، اگر این کودک شماست که بچه دیگری را گاز گرفته است، به صورت متقابل مهم است که مسئولان مهد و پدر یا مادر کودک دیگر احساس کنند که این موضوع برای شما موضوع بیاهمیتی نیست و شما به آن کاملا توجه میکنید. از پدر و مادر کودک عذرخواهی کنید و با آرامش با کودکتان در مقابل آنها صحبت کنید. معمولا مسئولان مهد وقتی با این مساله مشکل پیدا میکنند که کودکی مدام این عمل را تکرار می کند چرا که به هر حال مسئولیت هر چیزی که در طول روز اتفاق میافتد بر عهده آنهاست. این شرایط باعث میشود مجبور باشند دائما در طول روز بچهها را از هم جدا کنند و مراقب باشند که یکی دیگری را گاز نگیرد و مسالهای ایجاد نشود. در این شرایط، به صورت متقابل این احتمال وجود دارد که بچهای که گاز میگیرد برای مربیان و در فضای مهد بدنام شود به این شکل که به محض اینکه یکی از بچهها شروع به گریه میکند، ممکن است آنها فکر کنند و با خود بگویند باز هم فلان کودک بوده که گاز گرفته است! البته باید بدانیم که این چیزی نیست که همیشه اتفاق بیافتد...
از مسئولان مهد درباره ماجرا و آنچه قبل و بعدش اتفاق افتاده بیشتر جویا شوید. مثلا بپرسید: در چه زمانی از روز این اتفاق افتاده؟ مثلا زمانی بوده که بچه گرسنه بوده؟ یا خسته بوده؟ همیشه یک نفر را گاز میگیرد یا همه را؟ رابطهاش با بچهای که گازش میگیرد چگونه است؟
در کل کمی شناخت و تحلیل فضا و زمینهای که کودک شما در آن بچه دیگری را گاز گرفته به شما کمک میکند که واکنشهای فرزندتان را بهتر بفهمید. در عین حال بدانید که ممکن است اصول حاکم بر مهد کودکی که از فرزند شما مراقبت میکند به مربیان اجازه ندهد که اسم بچهای که گاز گرفته شده یا بچهای که گاز گرفته را به شما بگویند. اما توجه داشته باشید که در عین حالی که این گاز گرفتنها بین بچهها موضوع پیش پا افتادهای است و مختص دورهای از زندگیشان است. فقط باید به آن توجه کرد تا برخی نشانههای مهم شناخته شوند.
وقتی ما میدانیم که گاز گرفتن بین بچهها بخشی از زندگی روزمره آنها در دورهای از زندگی است، به طور مشخص نگران آن نبوده و هدف جلوگیری از وقوع این جریان نخواهد بود، بلکه بیشتر هدف همراهی مناسب کودکان در این مسیر رشد است. برای طی این راه، آرامش کامل، قدری شناسایی راه و روش مناسب و تا حدی خوشبینی ضروری است.
به هر حال بعد از دو سالگی که کودک کم کم شروع به حرف زدن میکند، به تدریج راههای دیگری برای بیان احساسات و نیازهای خود، بهخصوص عصبانیت، پیدا میکند. اگر بعد از این سن همچنان گاز گرفتن بچه یا گاز گرفته شدنش توسط بچههای دیگر به صورت مکرر تکرار شد، موضوع را کمی جدیتر بگیرید. بیشتر در مورد آن با مربیان مهد کودک صحبت کنید و تلاش کنید بفهمید چه چیزی باعث این امر میشود.
برگرفته از مقاله ژاکلین واندلاند، دکترای روانشناسی، روان درمان و استاد دانشگاهدر حوزه آسیبشناسی روانی کودکان در دانشگاه پاریس دکارت
ترجمه: سارا (مامان الیاد)
اصل مقاله در اینجا
عکس: رونیکا
تبادل نظر:
در برابر اعمال خشونت از طرف کودکان (کتک زدن، گاز گرفتن و ...) چه کنیم؟
یک مامان
پسر من خیلی ما رو کتک میزنه یا مو میکشه. شما هم با این قضیه درگیرید؟ چه کار کنیم؟
سارا
آره خب. اقتضای سنشونه ولی باید سعی کنیم به هر نحوی این عادت زدن رو از سرشون بندازیم. باهاش حرف بزن وقتی این کار رو میکنه. بهش با لحن مهربون بگو نباید بزنی من دردم میاد. ناز کن و از این چیزا...
خیلی مهمه که بچهها یاد بگیرن حق ندارن به هیج نحوی باعث بشن کسی دردش بیاد و در عین حال هیچ کس هم حق نداره این کار رو در مقابل اونا بکنه!
اگه شروع کنه به زدن و گاز گرفتن و اینا بعدا تو مهد به شدت برات مشکل میشه! البته الان فقط داره امتحان میکنه ببینه عکس العملت چیه و در عین حال داره عصبانیتش رو اعلام میکنه.
مامان مهلا
یه مشاور گفت وقتی میزنه بهش اخم کن، یعنی کارت اشتباهه. تا یه بچه رو میبینه سریع بهش چنگ میزنه یا موشو میکشه نمیدونم چه جوری از سرش بندازم اما تا میگم نازش کن سریع ناز میکنه و میبوستش.
سارا
خب پس خوبه آمادگی داره که ناز کنه. بهش باید یادآوری کنی دائم. حالا با اخم یا هر چیزی... به هر حال به بچه باید گفت که دردت میاد وقتی میزندت! و این درد اومدن هم آدم با خنده نمیگه! ولی در عین حال باید حواست باشه که خودت خشونت در جوابش اعمال نکنی، یعنی حالا حتی با لحن جدی بهشون میگیم دردمون اومده و نشون میدیم که از این قضیه خوشحال نیستیم ولی بعدش سریع موقع ناز کردن لحن مهربون و این چیزا...
حالا اینکه دقیقا چه کار کنیم خب هر کی خودش دستش میاد! فقط اصل اینه که در مقابل خشونت بچهها خشونت نکنیم.
مامان مهلا
بچهها مهلا خیلی با دستش میکوبونه تو سرش. بخصوص وقتی چیزی میخواد و بهش نمیدیم. بچههای شما اینطور نیستن؟
شقایق بابا
حواسشو پرت کن! اصلا نذار این کارو بکنه. به شدت کار بدیه! تو سر خودشون زدن یا کوبیدن سر به جایی خیلی بده، از سرش باید بندازی.
بانو
مهدیه گاهی وقتی بچهها میخوان به حرف بیفتن میزنن تو سر خودشون چون هرچی تلاش میکنن نمیتونن حرف بزنن. ولی نباید بذاری این کارو بکنه حواسشو پرت کن.
سانتیا
حواسشو پرت کن. نذار این کارو کنه. صبا یه چیز بخواد یه تک جیغ من اهمیت نمیدم خودش دستشو میرسونه به چیزی که میخواد.